De openbare aanbestedingen voor wegen- en rioleringswerken zijn na het bouwverlof zo goed als stilgevallen. De orderboeken van de wegenbouwers slinken (ze zijn ondertussen één derde lager dan normaal), de onzekerheid in de sector neemt toe. VlaWeBo (Vlaamse Wegenbouwers) roept de aanbestedende overheden op om na de ‘coronadip’ het aanbestedingsritme snel weer op kruissnelheid te brengen. Er mogen zeker geen beschikbare middelen verloren gaan.
Snel nieuw normaal
De wegenbouwsector is na de uitbraak van covid-19 nooit helemaal stilgevallen en was in minder dan drie weken na de totale lockdown van half maart 2020 al voor 90% opnieuw actief. Op heel korte tijd organiseerden de wegenaannemers zich om coronaproof verder te werken of stilgevallen werven weer op te starten. Door onder meer creatieve oplossingen voor de uitvoering van bepaalde activiteiten werden de veiligheids- en hygiënemaatregelen op de werven op ieder ogenblik nagekomen. Met de opdrachtgevers werd ook heel snel een afsprakenkader opgemaakt over hoe er kon worden doorgewerkt, zij het ‘in coronamodus’. Sommige werken startten zelfs op vraag van de bouwheren eerder op dan gepland omwille van de gunstige omstandigheden van mobiliteit en ook het weer zat mee.
Orderportefeuille één derde minder
Maar deze doorstart en de verdere continuïteit lopen nu mis. Het aanbod aan opdrachten is momenteel ruim onvoldoende. De calculatoren bij de bedrijven geraken zonder werk. De wegenbouwers zijn genoodzaakt om al verder weg buiten hun normaal werkterrein naar opdrachten uit te kijken en in te schrijven voor andere dan hun gewone werken. Ook heel wat private opdrachten staan door de coronacrisis ‘on hold’ of zijn uitgesteld. Daardoor zijn er nu vaak veel meer inschrijvers voor een opdracht: 10 tot 15 bieders zijn geen uitzondering. Prijsdruk - een daling van de inschrijvingsprijzen van al ruim 10% - is het onvermijdbare gevolg. De prijszetting in de wegenbouw is immers in hoofdzaak gedreven door vraag en aanbod en bij de meeste openbare aanbestedingen wordt de opdracht aan de laagste bieder toegewezen.
De orderboeken zijn intussen al één derde lager dan gemiddeld op dit tijdstip van het jaar. De aanbestedingsmarkt is uit evenwicht en dat leidt verder tot een neerwaartse spiraal: bedrijfsinvesteringen worden uitgesteld, verlies van goede werkkrachten die binnen afzienbare tijd, indien nodig, weer niet zo makkelijk opnieuw gevonden kunnen worden,…
Beloofde inhaalbeweging
Toch bevestigen de aanbestedende overheden van wegen- en rioleringswerken bijna unaniem dat hun budgetten en investeringsprogramma’s voor dit jaar niet gewijzigd worden door corona. De vooropgestelde jaardoelstellingen blijven klaarblijkelijk zo goed als intact.
Een beperkte achterstand en tijdelijke vertragingen in het aanbestedingsritme zijn te wijten aan procedures die bemoeilijkt werden na de uitbraak van covid-19: overlegmomenten tussen meerdere mede-opdrachtgevers en instanties, beslissingen via colleges en gemeenteraden, de overgang naar- en gevolgen van thuiswerk. En daarnaast blijven de omgevingsvergunning en de onteigeningen grote knelpunten in de doorstroming van wegen- en rioleringsprojecten.
Voor de aannemers telt uiteraard in de eerste plaats het volume werken dat effectief op de markt komt. De vooropgestelde inhaalbeweging moet er dan ook nu wel heel dringend komen. En in ieder geval mogen geen voorhanden en voorziene middelen voor de sector verloren gaan of onbenut blijven.
Maar wat met de gemeentelijke investeringen?
Nog het meest zorgwekkend zijn voor VlaWeBo de signalen over de impact van de coronacrisis op de lokale financiën. Het is cruciaal dat de gemeentelijke investeringen op peil blijven want zij zijn sterk bepalend voor de conjunctuur in de wegen- en rioleringssector. Er zijn niet enkel de eigen gemeentelijke werken maar in de meeste projecten is er een gemeentelijk aandeel en is de gemeente tussenkomende partij. De realisatie van opdrachten van andere opdrachtgevers is op die manier dikwijls afhankelijk van dat gemeentelijk deel. Lokale besturen zijn goed voor bijna de helft van de publieke investeringen.
De lokale besturen meldden eind juli voor dit jaar al een kost van de coronacrisis van 280 miljoen euro te wijten aan onverwachte uitgaven en misgelopen ontvangsten. Bovendien is er grote onzekerheid over de langere termijn. De vermindering van fiscale ontvangsten (aanvullende personenbelasting en onroerende voorheffing) zal zich vooral laten voelen in 2021 en 2022 en mogelijk nog in 2023.
VlaWeBo vraagt dat lokale besturen hun investeringen niet vertragen of uitstellen. Integendeel, het inzetten op investeringen zal de relance en de economie ondersteunen en voor groei zorgen.
Getuigenissen
VlaWeBo is de federatie van de Vlaamse aannemers van wegen- en rioleringswerken met een afdeling in iedere Vlaamse provincie. Zij getuigen:
Peter De Smet (C - DS), voorzitter VlaWeBo Oost-Vlaanderen:
“Tal van geplande en gebudgetteerde projecten worden door de coronacrisis op de lange baan geschoven; eerst naar het einde van het jaar, nu al naar 2021. Ook opdrachten van lokale besturen, en dat zijn voor ons belangrijke opdrachtgevers.
We zijn genoodzaakt om naar werk te zoeken buiten onze ‘core business’, en verder weg uit onze streek… en zo staan we met velen in de rij... onder grote druk om toch werk binnen te halen, want heel wat aannemers zien het einde van hun orderboek.”
------
Lieven Volders (Colas Belgium), voorzitter VlaWeBo Vlaams-Brabant:
“Sinds het groot verlof is er duidelijk een vertraging van de aanbestedingen. Juli en augustus waren bijzonder zwakke maanden, we schatten een terugval in van het aanbestedingsvolume met om en bij de 40%. Als dit niet snel herstelt, zullen structurele aanpassingen nodig zijn bij de verschillende wegenbouwbedrijven”
------
Rob Dreessen (Martens Wegenbouw), bestuurder voor VlaWeBo Limburg:
“In het verleden was het najaar de “topperiode” wat het aantal aanbestedingen betreft. Vandaag zitten we op 1 à 2 aanbestedingen op een week terwijl dit meerdere per dag zouden moeten zijn. Gevolg is dat de orderboeken onvoldoende gevuld geraken en er over reorganisaties nagedacht wordt. Als sector kunnen we ons dit niet veroorloven: het is de laatste jaren al moeilijk genoeg om geschikte profielen te vinden, bijna elke functie is een knelpuntberoep. Indien er nu mensen de sector “moeten” verlaten, zullen ze nooit meer de weg terugvinden….”.
------
Marc Lauwers (Viabuild), voorzitter van VlaWeBo Antwerpen:
“Vijf jaar geleden maakte de wegenbouw een zware crisis door na een sterke inzakking van de gemeentelijke investeringen. Nu zijn de gevolgen van de coronacrisis een bedreiging voor de gemeentelijke werken. De gemeentewerken hebben een belangrijk hefboomeffect via de gecombineerde projecten met onze andere opdrachtgevers. Op die manier zou de coronacrisis onze sector opnieuw heel zwaar kunnen treffen. En alle wegenbouwbedrijven worden hierdoor geraakt, niet enkel diegenen die rechtstreeks voor de gemeenten werken”.
------
Dominique Valcke (Stadsbader), voorzitter van VlaWeBo West-Vlaanderen
“Een efficiënt en goed onderhouden wegennet is onontbeerlijk voor onze samenleving en economie. Desondanks ligt het investeringspercentage in infrastructuur nog altijd een stuk lager dan in andere Europese landen.
Hoewel het op heden een ideaal moment is om met de gereduceerde verkeersintensiteit (omwille van corona) een inhaalbeweging te doen, is de huidige aanbestedingskalender te mager gevuld om alle wegenbouwbedrijven voldoende aan het werk te houden.”
